Hiện nay, các tỉnh vùng Tây Nguyên là Gia Lai, Đắk Lắk và Đắk Nông phát triển được hơn 3.000 ha cây thầu dầu trong các vùng đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó có một số diện tích cho thu bói năm đầu đạt từ 3 - 4 tạ hạt khô/ha. Sau 4 năm trồng, năng suất cây thầu dầu đang tăng nhanh và ổn định ở mức 7 - 8 tấn hạt/ha (tùy theo từng vùng đất), tuổi thọ của loại cây trồng này sinh trưởng trên 40 năm, không những góp phần phủ xanh đất trống đồi trọc mà còn đóng góp đáng kể về mặt giá trị kinh tế tại những vùng dân cư nghèo nàn.
Kiểm tra vườn cây thầu dầu ở xã Ia Phang (huyện Chư Pưh). |
Theo những hộ trồng thầu dầu, trong năm đầu thu nhập bình quân của các hộ chỉ đạt 4 - 5 triệu đồng/ha bởi năng suất còn thấp. Sau đó năng suất tăng dần và bắt đầu từ năm thứ 4 trở đi, cây thầu dầu phát triển mạnh cho năng suất cao ở mức thu nhập đạt đến 35 - 40 triệu đồng/ha (sau khi đã trừ các khoảng chi phí). Nếu so với các loại cây trồng khác trên vùng đất khô cằn thì cây thầu dầu có hiệu quả và chắc ăn hơn cả, bởi ít bị tác động về thời tiết khắc nghiệt. Nhất là trên những vùng đất bà con dân tộc lâu nay bỏ hoang hóa, không trồng một loại cây gì, nay đưa vào trồng cây thầu dầu thì hiệu quả càng cao hơn.
Ban đầu Gia Lai đã phát triển được hơn 1.000 ha cây thầu dầu trong các buôn làng vùng dân tộc thiểu số. Ở Ia Phang, huyện Chư Pưh là một trong những xã vùng sâu, vùng xa đi đầu trong phong trào này và bước đầu đã có kết quả rõ rệt. Riêng ở 2 làng Pleik Phung A và B có khoảng 200 hộ trồng được gần 400 ha cây thầu dầu; hộ trồng ít cũng có từ 1 - 2 ha và những hộ trồng nhiều có đến 7 - 8 ha, trên cơ sở bà con đã mạnh dạn chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Anh K'sor Phăng ở làng Pleik Phung B, xã Ia Phang cho biết: “Nhà mình đã trồng được 2 ha cây thầu dầu và hiện đang phát triển tốt, mới đây đã cho thu bói được hơn 16 tấn quả tươi, bán được 8 triệu đồng. Diện tích này trước đây mình trồng cây ngô, cây sắn truyền thống nhưng năng suất không cao, không đủ cái ăn cho cả nhà. Hy vọng sau bốn năm nữa, cây thầu dầu sẽ giúp mình làm giàu được rồi...”.
Ông Nguyễn Văn Đức - Phó Chủ tịch UBND xã Ia Phang cho biết: Tuy cây thầu dầu mới phát triển trên địa bàn hơn một năm, song bước đầu đã khẳng định đây là loại cây "xóa đói - giảm nghèo" bền vững ở các buôn làng đồng bào dân tộc thiểu số. Hiện nay, trong xã còn khá nhiều quỹ đất nương rẫy cằn cỗi, bạc màu cũng như đất hoang hóa trong các buôn làng lâu nay không sử dụng đến, chính quyền và các đoàn thể trong xã đang tiếp tục vận động và tạo mọi điều kiện cho bà con đưa vào trồng cây thầu dầu...
Kiểm tra, phân loại chất lượng hạt thầu dầu trước khi đưa vào chiết ép. |
Cây thầu dầu có tên khoa học là Jatropha, có nơi gọi là cây bã đậu hoặc dầu lai, riêng trong các đồng bào dân tộc gọi là cây cọc rào, là loại cây mọc tự nhiên trên những vùng đất hoang hóa, đất khô cằn ở vùng Tây Nguyên. Ưu điểm của loại cây trồng này là chịu hạn tốt, kháng bệnh và không cần nguồn nước tưới; thân cây dẻo không sợ gãy đổ do tác động của thiên tai như ảnh hưởng các cơn bão, lốc xoáy. Quy trình chăm sóc hàng năm như làm cỏ, bón phân để cho cây cọc rào phát triển cũng rất đơn giản phù hợp với trình độ canh tác của cộng đồng người dân tộc thiểu số. |
"Đỡ đầu" cho phong trào phát triển cây thầu dầu trên vùng đất Tây Nguyên nói chung và Gia Lai nói riêng là Công ty TNHH MTV sinh học Minh Hoàng đóng chân trên địa bàn tỉnh Gia Lai. Công ty đã liên kết hỗ trợ giống, phân bón và hướng dẫn kỹ thuật trồng và chăm sóc cho bà con với suất đầu tư 29 triệu đồng/ha trong thời gian 4 năm đầu, và bao tiêu sản phẩm với giá theo thị trường 2.000 đồng/kg hạt khô. Công ty Minh Hoàng cũng đã khởi công xây dựng nhà máy chiết ép, chế biến dầu sinh học Biô diezen bằng hạt thầu dầu có công suất 30.000 tấn/năm tại khu công nghiệp Trà Đa, TP Pleiku. Đây là nhà máy đầu tiên ở vùng Tây Nguyên chiết ép, chế biến nhiên liệu sinh học bằng nguồn nguyên liệu tại chỗ theo đề án, chính sách khuyến khích của Chính phủ mọi thành phần kinh tế trên lĩnh vực này. Bà Trần Thị Tuyết Mai cho biết, hiện nay, công ty đã hình thành vùng nguyên liệu tại 3 tỉnh Gia Lai, Đắk Lắk và Đắk Nông hơn 3.000 ha cây thầu dầu và dự kiến trong những năm tới sẽ mở rộng diện tích lên đến 10.000 ha đảm bảo nguồn nguyên liệu cho nhà máy hoạt động đủ công suất.
Trước mắt, công ty đã đầu tư 150 tỷ đồng xây dựng nhà máy (giai đoạn 1) phấn đấu hoàn thành đưa vào sử dụng vào cuối năm năm nay, với công suất đạt 8.000 tấn dầu sinh học/năm. Theo kế hoạch dự án, sau 3 năm công ty sẽ tiếp tục đầu tư xây dựng hoàn chỉnh nhà máy để nâng công suất sản xuất lên 30.000 tấn/năm với tổng nguồn vốn 500 tỷ đồng. Qua nhiều năm nghiên cứu, tìm hiểu ứng dụng khoa học kỹ thuật từ hạt thầu dầu chiết ép, sản xuất ra dầu diezen sinh học và đã được kiểm định tại Cục đo lường quốc gia, cùng với tiêu chuẩn QCVN01-2009/BKHCN ngày 30/9/2009 đã bảo vệ thành công dự án và được UBND tỉnh Gia lai trao giấy chứng nhận đầu tư. Quy trình sản xuất khép kín này cũng cho ra các sản phẩm phụ khác là phân bón sinh học và thuốc trừ sâu đã được Cục trồng trọt cấp phép số 38/2013/TT-BNNPTNT ngày 9/8/2013.
Bài và ảnh: Văn Thông