Đoàn khảo sát kiểm tra điểm gây ngập cao tốc Phan Thiết - Dầu Giây tại lý trình Km25+419 (đoạn qua xã Sông Phan, huyện Hàm Tân, Bình Thuận). Ảnh: Nguyễn Thanh/TTXVN
Theo Bộ Giao thông vận tải, ngay sau khi tiếp nhận thông tin vụ việc, bên cạnh những chỉ đạo ban đầu để xử lý sự cố, khẩn trương đưa tuyến vào lưu thông bình thường, Bộ đã cử đoàn công tác gồm các chuyên gia thủy văn có kinh nghiệm tổ chức kiểm tra thực tế hiện trường, đánh giá chi tiết điều kiện địa hình, thủy văn thượng lưu và hạ lưu khu vực ngập, rà soát hồ sơ thiết kế.
Trên cơ sở báo cáo của chủ đầu tư và thực tế rà soát cho thấy, quá trình thi công, các đơn vị đã thực hiện theo đúng hồ sơ thiết kế được duyệt, đảm bảo yêu cầu về chất lượng. Để xác định mực nước thiết kế, đơn vị tư vấn thiết kế đã thực hiện điều tra khảo sát mực nước lũ lịch sử cao nhất vào năm 1992 tại vị trí cống là 43,14m và tính toán khẩu độ cống.
Kết quả rà soát lại lưu vực và các thông số đầu vào, vị trí cống Km25+419 được thiết kế với khẩu độ 2,5x2,5m là đáp ứng yêu cầu thoát nước của lưu vực tự nhiên phía thượng lưu cao tốc theo các số liệu thu thập được.
“Tuy nhiên, tại thời điểm xảy ra ngập, dù lượng mưa chưa đạt tới tần suất tính toán, nhưng cao độ đã lên đến 45,23m. Đây là yếu tố bất thường cần phải nghiên cứu, làm rõ”, Bộ Giao thông vận tải nêu quan điểm.
Cũng theo Bộ Giao thông vận tải, trên cơ sở khảo sát, đoàn chuyên gia đã đánh giá sơ bộ hiện trạng khu vực bị ngập. Cụ thể, đoạn tuyến ngập nằm sát sông Phan, phía thượng lưu có đập sông Phan cách vị trí ngập 8,6 km. Các đập nói chung sau khi đưa vào vận hành, dòng chảy phía hạ lưu thường có biến đổi. Quá trình kiểm tra, các chuyên gia đánh giá từ vị trí cống về phía hạ lưu cầu sông Phan, lòng sông, suối có hệ thực vật xâm lấn, bồi lắng làm thu hẹp dòng chảy, gây dềnh ứ nước cục bộ dẫn đến mực nước tại khu vực cống dâng cao, ngập đường.
“Theo các chuyên gia, đây là tuyến mới, khu vực tuyến đi qua tại thời điểm khảo sát dân cư thưa thớt, việc điều tra số liệu thủy văn khó khăn, tư vấn chưa lường hết được việc thu hẹp dòng chảy phía hạ lưu cống dẫn đến dềnh ứ nước cục bộ. Các chuyên gia cũng thống nhất việc tính toán cao độ thiết kế theo tần suất 1% tại vị trí cống mà chưa xét đến mực nước dềnh là trách nhiệm của đơn vị tư vấn, dù không phải lỗi cố ý”, Bộ Giao thông vận tải thông tin.
Về giải pháp xử lý trước mắt, các chuyên gia đề xuất cần tổ chức thanh thải các chướng ngại vật lòng sông từ vị trí cống về phía hạ lưu cầu sông Phan để tăng khả năng thoát nước và hạ thấp cao độ mực nước dềnh tại vị trí cống. Giải pháp này có chi phí thấp, có thể thực hiện ngay và chủ đầu tư đang chỉ đạo thực hiện hoàn thành trong tháng 8/2023. Toàn bộ chi phí thực hiện do tư vấn chi trả.
"Tuy nhiên, để đảm bảo ổn định công trình lâu dài, do chế độ thủy văn khu vực hạ lưu các đập thường rất phức tạp, chủ đầu tư cần thuê một đơn vị tư vấn đầu ngành để tiến hành khảo sát tính toán, xây dựng mô hình tính toán cho toàn bộ khu vực, từ đó xác định mực nước tương ứng với tần suất thiết kế của dự án. Căn cứ cao độ mực nước tính toán và các số liệu đảm bảo toàn diện, khoa học, có tính chính xác cao sẽ xem xét, quyết định giải pháp, trách nhiệm thực hiện cụ thể. Trường hợp cần thiết, có thể nâng cao độ mặt đường khu vực ngập, nếu cao độ tính toán cao hơn cao độ tuyến hiện tại. Ban Quản lý dự án Thăng Long hiện chỉ đạo các đơn vị thực hiện nội dung này”, Bộ Giao thông vận tải cho biết.
Quán triệt quan điểm “không đánh đổi chất lượng công trình vì bất cứ lý do gì”, Bộ Giao thông vận tải đang yêu cầu các chủ đầu tư tổng rà soát lại hồ sơ thiết kế đối với các dự án đang thi công, đặc biệt là các dự án triển khai tại những khu vực có yếu tố địa chất, thủy văn phức tạp để kịp thời điều chỉnh (nếu cần), đảm bảo chất lượng bền vững của công trình. Bộ Giao thông vận tải sẽ xử lý nghiêm các chủ thể liên quan nếu để xảy ra các tồn tại ảnh hưởng đến chất lượng theo đúng hợp đồng đã ký kết.
Trước đó, tại văn bản báo cáo gửi Bộ Giao thông vận tải ngày 3/8, Ban Quản lý dự án Thăng Long nhận định, nguyên nhân gây ra ngập cục bộ mặt đường cao tốc Phan Thiết - Dầu Giây là do nước ở sông Phan dâng cao, dềnh vào hạ lưu cống, kết hợp nước từ thượng lưu không thoát được qua cống, chảy tràn lên mặt đường.
Đồng tình với giải pháp trước mắt đơn vị tư vấn đề xuất là thanh thải lòng sông Phan (chặt cây, thanh thải đất sạt lở) từ hạ lưu cống Km 25+419 trên sông Phan đến hạ lưu cầu sông Phan (Km 24+384) qua vị trí cầu khoảng 150m, song chủ đầu tư đánh giá giải pháp này chưa dự báo được hiệu quả do tư vấn thiết kế mới kiểm tra thực tế và số liệu khảo sát sơ bộ. Các nhận định từ dữ liệu khảo sát còn mang tính định tính, chưa so sánh với các số liệu đầu vào khi tính toán thiết kế để tìm ra sự sai khác.
Để đảm bảo tính khách quan, minh bạch và tìm hiểu nguyên nhân chính xác của việc ngập nước, Ban Quản lý dự án Thăng Long cho biết sẽ tiếp tục cùng các bên liên quan thuê tư vấn độc lập, chuyên ngành về tính toán thủy lực, thủy văn nhằm khảo sát, tính toán làm cơ sở đề xuất phương án xử lý triệt để, đáp ứng yêu cầu kỹ thuật của dự án.
Cao tốc Phan Thiết - Dầu Giây thuộc dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 (giai đoạn 1) có chiều dài 99 km, tổng mức đầu tư hơn 12.500 tỷ đồng. Tuyến có điểm đầu nối cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết tại huyện Hàm Thuận Nam. Điểm cuối tại nút giao cao tốc TP Hồ Chí Minh - Long Thành - Dầu Giây thuộc huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai. Tuyến chính thuộc dự án được đưa vào phục vụ người dân từ ngày 29/4/2023.