Khi Lễ trao giải Oscar trở thành diễn đàn xã hội

Sáng 5/3 (theo giờ Việt Nam), Lễ trao giải Oscar lần thứ 90 đã được tổ chức tại Nhà hát Dolby ở thành phố Los Angeles (Mỹ), kéo dài hơn 3 giờ với 24 hạng mục được trao.

Sự kiện này năm nay không còn đơn thuần là một lễ vinh danh những cống hiến trong lĩnh vực điện ảnh, mà đã trở thành diễn đàn cho nhiều ngôi sao cất lên tiếng nói thể hiện chính kiến của mình trong các vấn đề nổi cộm của xã hội Mỹ hiện nay, như các vụ bê bối lạm dụng tình dục hay việc kiểm soát súng đạn lỏng lẻo, bằng cách cài huy hiệu Time’s Up (phong trào chống lại nạn xâm hại tình dục); huy hiệu màu cam hay ruybăng #NeverAgain (thông điệp chống bạo lực súng đạn) lên ngực áo.

Oscar 2018 là năm thứ hai kể từ sau phong trào "Oscar quá trắng". Oscar lần này đã không còn "trắng" như trước nữa khi có nhiều nghệ sĩ da màu được tôn vinh hơn. Sự kiện này cũng không còn quá thiên về "nam giới" khi các tài năng nữ đã được ghi nhận một cách xứng đáng. Từ Rachel Morrison, Greta Gerwig, Daniela Vega cho tới con số 4 trong 9 phim lọt vào danh sách đề cử cho “Phim xuất sắc nhất” đều xoay quanh hình ảnh người phụ nữ.

Số liệu thống kê cho thấy Oscar 2018 có tới 40 đề cử dành cho phái nữ - một con số kỷ lục. Nhiều gương mặt nữ thậm chí được đề cử trong các lĩnh vực vốn được xem là “lãnh địa” của nam giới như biên tập phim hay quay phim. Các ví dụ tiêu biểu có thể kể tới là nhà quay phim Rachel Morrison (phim “Mudbound”) là tay máy nữ đầu tiên được đề cử Oscar; Mary H. Ellis (phim “Baby Driver”) là người phụ nữ thứ 6 được đề cử giải Oscar cho “Hòa âm xuất sắc nhất”, hay Tatiana S. Riegel (phim “I, Tonya”) lần đầu được đề cử Oscar cho “Biên tập phim xuất sắc nhất”.

Nữ quyền cũng thể hiện rõ trong nội dung các bộ phim được đề cử. Phim “The Shape of Water” (đoạt giải “Phim xuất sắc nhất) là câu chuyện về mối tình lãng mạn của một nữ lao công (Sally Hawkins đóng) với một thủy quái trong phòng thí nghiệm. Đối thủ trong cuộc đua song mã với “The Shape of Water” ở hạng mục này - phim “Three Billboards Outside Ebbing, Missouri” cũng mang đậm dấu ấn mạnh mẽ của nhân vật nữ chính.

Bộ phim đầy gai góc và táo bạo của đạo diễn Martin McDonagh kể về một người mẹ (Frances McDormand đóng) đã chiến đấu để giành lại công lý cho cô con gái chưa đến tuổi vị thành niên bị hãm hiếp và giết hại dã man. Sau nhiều tháng bị nhà chức trách ngó lơ, bà quyết định thuê ba tấm biển quảng cáo lớn để lên án cảnh sát trưởng và đề nghị tìm cho ra kẻ thủ ác...

Việc những bộ phim có các hình tượng nhân vật nữ mạnh mẽ và đầy bản lĩnh này đoạt giải tại Oscar 2018 đã thể hiện bước tiến mới của các nhà làm phim Hollywood, cũng như sự hưởng ứng của giới chuyên môn trong việc thay đổi định kiến về nữ giới trên màn ảnh.

Nữ đạo diễn Greta Gerwig của phim “Lady Bird” trở thành người phụ nữ thứ 5 trong lịch sử từng được đề cử Oscar cho hạng mục “Đạo diễn xuất sắc nhất” và là người đầu tiên được biết tới trên cương vị một nữ diễn viên rẽ ngang sang nghề làm phim có được thành tích này. Trước Gerwig, chỉ có 4 đạo diễn nữ khác là Lina Wertmüller (phim “Seven Beauties” - 1976), Jane Campion (phim “The Piano” - 1993), Sofia Coppola (phim “Lost in Translation” - 2003); và Kathryn Bigelow (phim “The Hurt Locker” - 2009) từng được đề cử Oscar.

"Lady Bird" cũng là phim thứ 13 do đạo diễn nữ thực hiện được đề cử Oscar “Phim xuất sắc nhất”. Trong số này, Kathryn Bigelow là người thành công hơn cả khi trở thành nhà làm phim nữ duy nhất trong lịch sử từng giành Oscar “Đạo diễn xuất sắc nhất’, trong khi tác phẩm chiến tranh “The Hurt Locker” nhận giải “Phim xuất sắc nhất”.

Ngoài ra, ở hạng mục “Kịch bản gốc xuất sắc nhất” cũng chứng kiến hai nữ biên kịch song hành với Greta Gerwig của phim “Lady Bird” là Emily V. Gordon với phim “The Big Sick” và Vanessa Taylor (phim “The Shape of Water”). Trong vòng 20 năm qua, chỉ có 1% tổng số phim hàng đầu được khảo sát có bằng hoặc trên 10 nhân viên sau ống kính (bao gồm các vị trí đạo diễn, biên kịch, nhà sản xuất, chịu trách nhiệm sản xuất, biên tập viên…) là nữ, trong khi đó có tới 70% số phim có bằng hoặc trên 10 nhân viên là nam đảm trách các vị trí tương tự.

Trong năm 2017, xét trên 250 phim hàng đầu, chỉ có 18% trong tổng số các vị trí trên là nữ. So với số liệu năm 1998 là 17% thì tỉ lệ này gần như không có gì thay đổi. 88% các phim năm 2017 không có nữ đạo diễn, 83% không có nữ biên kịch và 96% không có nữ quay phim.
Dù hiện tại Hollywood vẫn được cho là nằm trong tay những ông trùm quyền lực và đại diện phái nữ trong số thành viên Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Mỹ vẫn còn lép vế so với phái nam (chỉ chiếm 28%) song ít nhất, Oscar 2018 cho thấy cán cân đang dần trở nên cân bằng hơn.

Oscar 2018 được xem như cơ hội và diễn đàn để vinh danh và truyền cảm hứng cho những người phụ nữ bản lĩnh để họ có thể cùng nhau thay đổi "bộ máy khổng lồ" của nền điện ảnh Mỹ vẫn còn dựa trên nhiều phân biệt và định kiến.