Chủ tịch Hồ Chí Minh trò chuyện cùng GS. Nguyễn Xuân Nguyên và các trí thức tại Hội nghị Chính trị hiệp thương chống Mỹ cứu nước năm 1964. |
Giáo sư Nguyễn Xuân Nguyên sinh ra và lớn lên trong một gia đình nhà nho, có nghề bốc thuốc cứu người ở xã Quảng Giao, huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa.
Từ nhỏ Nguyễn Xuân Nguyên đã là người thông minh. Khi học ở trường thuốc Đông Dương, ông là người ham học hỏi, say mê nghiên cứu khoa học.
Lĩnh vực nào ông cũng có công trình nghiên cứu: từ nội khoa, ngoại khoa, sản khoa, giải phẫu học, nhân chủng học cho đến nhãn khoa - là ngành ông chuyên sâu và có nhiều cống hiến to lớn nhất.
Trong giai đoạn trước năm 1945, tỉ lệ người dân Việt Nam mắc bệnh về mắt rất cao, đặc biệt là bệnh đau mắt hột ở các vùng nông thôn do trình độ vệ sinh quá thấp. Trên cương vị một nhà khoa học, sớm đi vào đời sống nhân dân, nhất là người dân nghèo ở những làng quê còn phong tục lạc hậu, Giáo sư Nguyễn Xuân Nguyên đã đưa ánh sáng khoa học, khuyên người dân giữ gìn vệ sinh, chữa bệnh đau mắt hột bằng thuốc.
Giáo sư Nguyễn Xuân Nguyên đã xây dựng được chương trình chiến lược phòng chống bệnh mắt hột, phổ cập đến tận mạng lưới y tế xã, phường, nhà trường, mẫu giáo, khắp vùng nông thôn đến vùng cao, vùng sâu...
Qua hơn 100 công trình và tài liệu, bài viết nghiên cứu của ông đã được công bố thể hiện một quá trình làm việc nghiêm túc và nghiên cứu khoa học không mệt mỏi... Những nỗ lực vượt bậc ấy nói lên phần nào những cống hiến của ông. Các công trình nghiên cứu của Giáo sư Nguyên được các đồng nghiệp trong nước và quốc tế đánh giá rất cao, thể hiện tính khoa học, trung thực, sáng tạo, độc đáo và đặc biệt, những công trình đó có tính ứng dụng cao, tạo ra hiệu quả thực tiễn to lớn.
Giáo sư Nguyễn Xuân Nguyên còn coi trọng lĩnh vực khoa học kỹ thuật, sáng kiến cải tiến.Với công trình "Cải tiến kỹ thuật trong phẫu thuật đục thể thủy tinh" của giáo sư bước đầu đã đơn giản hóa, cải tiến kỹ thuật và tổ chức mổ tuyến dưới thành công.
Ông đã ứng dụng thành công liệu pháp của Viện sĩ V.P.Filatov (Liên Xô cũ) để chữa hầu như tất cả các bệnh về mắt từ chắp lẹo, viêm kết mạc, loét giác mạc, màng máu cho đến các bệnh đáy mắt, bệnh cận thị tiến triển, viêm hắc - võng mạc...
Báo cáo đầu tiên về kết quả điều trị bằng Filatov có kết hợp với các thuốc khác của giáo sư trong hội nghị ở Viện Nhãn khoa Filatov tại Odessa được các đồng nghiệp nước bạn hoan nghênh nhiệt liệt.
Một nhà giáo mẫu mựcBên cạnh những hoạt động chuyên môn và xây dựng Viện Mắt hột - ngành mắt Việt Nam, Giáo sư Nguyễn Xuân Nguyên là một thầy giáo có phương pháp sư phạm tốt và dày dạn kinh nghiệm; lại có quan điểm khoa học tiên tiến, một lãnh đạo sắc sảo nắm vững đường lối chính trị cách mạng, bởi vậy những quyết sách, những đóng góp và đường lối của ông đã ảnh hưởng to lớn tới sự phát triển của Viện Mắt - ngành mắt trong mỗi giai đoạn cách mạng.
Hàng nghìn bác sĩ nhãn khoa khắp mọi miền Tổ quốc đã được đào tạo từ Viện Mắt, các thế hệ học trò vẫn nhớ mãi người “Thầy của các thầy”.
Giáo sư đã từng kêu gọi ngành mắt: “Hãy tiến lên, mổ nhiều, mổ tốt hơn nữa đục thể thuỷ tinh để mang lại ánh sáng và hạnh phúc cho nhân dân!”.