Bỏ khung giá đất làm lành mạnh hóa thị trường đất đai. Ảnh minh hoạ: TTXVN
Tiến sỹ Nguyễn Xuân Khoát (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) cho biết, Điều 114 Luật Đất đai 2013 quy định khung giá đất là giá do Nhà nước ban hành định kỳ 5 năm/lần. Đây là cơ sở để UBND các tỉnh, thành phố căn cứ xây dựng và công bố, áp dụng bảng giá đất ở từng địa phương. Tuy nhiên, trên thực tế, thị trường đất đai đang tồn tại cơ chế 2 giá đất. Giá đất thứ nhất theo khung Nhà nước ban hành, là cơ sở để tính tiền đóng thuế hoặc tính giá đất đền bù giải phóng mặt bằng. Giá đất thứ hai được gọi là giá trên thị trường, thường cao hơn gấp nhiều lần so với khung giá do Nhà nước quy định.
Tiến sỹ Nguyễn Xuân Khoát cho rằng, lợi dụng cơ chế hai giá đó, nhiều người thường kê khai giá trên hợp đồng công chứng thấp hơn mức giá thực tế khi chuyển nhượng đất đai để giảm số thuế phải nộp. Mặt khác, với những trường hợp bị thu hồi đất, giải phóng mặt bằng, người dân chịu thiệt hại do được đền bù (áp dụng giá Nhà nước) thấp hơn nhiều so với giá thị trường; từ đó gây khiếu kiện, tranh chấp đất đai kéo dài...
Do vậy, khi bỏ khung giá đất, tính theo nguyên tắc thị trường, giá tài sản có thể cao hơn nhưng là giá trị thực tế, không phải giá ảo. Khi tạo ra giá đất đảm bảo xác định công khai, minh bạch và phù hợp với giá thị trường, người dân và doanh nghiệp đều được hưởng lợi khi cùng nhau chia sẻ địa tô. Người dân khi có đất bị thu hồi thì giá đất tại thời điểm thu hồi đó sẽ được đền bù thỏa đáng, phù hợp với thực tiễn.
Theo Tiến sỹ Nguyễn Xuân Khoát, Luật Đất đai 2024 đã bỏ khung giá đất; đồng thời, tại Điều 159 Luật này quy định, các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương sẽ công bố Bảng giá đất mới áp dụng từ ngày 1/1/2026. Hàng năm Ủy ban nhân dân (UBND) cấp tỉnh phải trình Hội đồng nhân dân (HĐND) cấp tỉnh quyết định điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung bảng giá đất để công bố và áp dụng từ ngày 1/1 năm sau.
Việc bỏ khung giá đất là điểm đổi mới căn bản nhằm xóa bỏ cơ chế quản lý đất theo hành chính áp đặt sang xây dựng bảng giá đất sát với giá trị thị trường; phản ánh kịp thời giá trị đất đai trong thực tiễn . Khi có yếu tố làm thay đổi giá trị như quy hoạch đất đai, chuyển mục đích sử dụng, vùng phát triển thì bảng giá phải thay đổi theo. Điều này giúp người dân và doanh nghiệp thích ứng và có những điều chỉnh phù hợp.
Để thực hiện tốt quy định này, theo Tiến sỹ Nguyễn Xuân Khoát, trước hết trong quá trình thực hiện, các cơ quan có chức năng quản lý đất đai các địa phương có trách nhiệm giúp UBND cấp tỉnh tổ chức việc xây dựng, điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung bảng giá đất, thuê tổ chức tư vấn xác định giá đất để xây dựng, điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung bảng giá đất.
“Quan trọng nhất, khi bỏ khung giá đất để đưa bảng giá đất sát với giá thị trường, các cơ quan có chức năng quản lý đất đai cấp tỉnh cần thành lập một cơ quan định giá đất độc lập để hỗ trợ xây dựng bảng giá đất, thẩm định lại kết quả xác định giá đất, điều chỉnh khi có biến động. Như vậy, giá đất mới đảm bảo được tính độc lập về chuyên môn, tính trung thực khách quan, phù hợp với thị trường và không chịu áp lực, chi phối từ các nhóm lợi ích”, Tiến sỹ Nguyễn Xuân Khoát nêu ý kiến.