Lợi thế và thách thức với Nga trong trận chiến quyết định ở Donbass

Khi quân đội Nga bắt đầu chiến dịch quân sự tại Ukraine vào 24/2, một chiến thắng từng được dự báo là không quá khó khăn. Song chiến dịch đã kéo dài hơn 2 tháng trước khi Moskva quyết định chuyển hướng sang giai đoạn 2, tập trung vào chiến trường Donbass, ở miền đông Ukraine.

Các lực lượng Nga được huy động giành lấy khu vực phía đông Donbass. Thay vì dàn lực lượng mỏng như lưỡi kiếm khi vượt qua biên giới của Ukraine, quân đội Nga và lực lượng đòi độc lập ở miền đông Ukraine hiện được triển khai dọc theo một chiến tuyến tiếp giáp có hình dạng giống như một chiếc boomerang. Chiến tuyến này bắt đầu từ phía bắc Kharkiv đến thành phố Izyum, bao quanh biên giới phía đông của Ukraine và trải dài dọc theo bờ biển phía nam đến Kherson.

Các chuyên gia cho rằng hai yếu tố đó đã đưa Nga, từ tình thế khó khăn ở giai đoạn 1 do các vấn đề về cung ứng, hậu cần, chỉ huy và tiếp tế, vào một vị trí thuận lợi hơn, ngay cả khi quân đội của họ được nghỉ ngơi ít trong khi các lực lượng Ukraine tiếp tục nhận được vũ khí và công nghệ quân sự từ Mỹ và các đồng minh NATO.

Rob Lee, một cựu sĩ quan Thủy quân lục chiến Mỹ, là chuyên gia quân sự Nga tại Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại có trụ sở tại Philadelphia (Mỹ), cho biết: “Khi cuộc chiến này bắt đầu, người Nga quyết định tấn công từ quá nhiều trục, làm suy yếu khả năng của quân đội”.

Rob Lee cho rằng chiến trường mới đã thay đổi điều đó. Nga có lợi thế so với quân đội Ukraine về pháo binh, xe tăng và các đơn vị hạng nặng, đặc biệt là khi chiến đấu ở các địa hình mở, thay vì trong các thành phố, nơi thiết giáp kém hiệu quả hơn và các đội quân lớn thường đối mặt với những cuộc phục kích chớp nhoáng.

Người Nga cũng đang hưởng lợi từ việc điều động trên lãnh thổ do phe đòi độc lập kiểm soát – phe này đã tuyên bố chủ quyền ở gần một phần ba khu vực Donbass từ trước khi cuộc chiến tranh Nga - Ukraine bắt đầu.

John Arterbury, chuyên gia về an ninh châu Âu tại Navanti, có trụ sở tại Arlington (Mỹ), cho biết Nga sẽ không phải đối phó với những trở ngại về hậu cần mà nước này từng vấp phải trong giai đoạn đầu của chiến dịch, khi Nga đã tập trung số lượng lớn quân dọc theo biên giới Ukraine.

Ông Arterbury nói: “Họ có thể được trang bị trực tiếp từ các khu vực ly khai và biên giới, mà không cần phải chuyển thiết bị qua Belarus và các khu vực khác. Nga có đường cung cấp hậu cần ngắn hơn, có lẽ sẽ cho phép họ có nhiều bước tiến gắn kết hơn”.

Mặc dù Moskva khẳng định rằng cuộc tấn công lớn ở miền đông Ukraine đã bắt đầu, nhưng cho đến nay vẫn chưa có trận chiến xe tăng lớn nào. Tuy vậy, cảnh tượng tại các khu vực khác nhau của chiến tuyến, nơi hàng chục thị trấn đã bị tàn phá, cho thấy nền tảng cho một cuộc tiến công lớn của Nga chống lại các lực lượng Ukraine gần như đã có sẵn.

Giới phân tích cho rằng, Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ khó có thể đảm bảo một chiến thắng quân sự trước lễ kỷ niệm Chiến thắng phát xít trong Thế chiến thứ hai vào ngày 9/5.

Tại Severodonetsk, cực đông vùng kiểm soát của Chính phủ Ukraine, một sĩ quan tên Andrey, nói rằng những ngày gần đây đã chứng kiến ​​sự gia tăng mạnh mẽ về sự hiện diện quân sự của Nga - bao gồm 100 xe bọc thép và lực lượng đặc nhiệm - ở Kreminna, thị trấn đầu tiên bị Nga chiếm kể từ khi giai đoạn 2 của chiến dịch bắt đầu.

Nga cũng đã tăng cường sử dụng pháo và máy bay không người lái, thay vì mở các cuộc tấn công nhỏ, chiến thuật từng gặp bất lợi ở ngoại ô Kiev. Andrey nói: “Trước đây, họ cố gắng di chuyển thật nhanh. Còn bây giờ họ đi chậm và chuẩn bị công sự, một thứ gì đó nữa cho một cuộc chiến lâu dài."

Trung úy Andrey cho rằng người Nga dường như vừa đánh vừa rút ra bài học từ thực địa. “Khi chúng tôi cố gắng nhắm mục tiêu bằng pháo, phối hợp với máy bay không người lái, họ di chuyển rất nhanh vào rừng và ẩn nấp”, anh nói.

Trong khi đó, Ukraine đã củng cố hệ thống phòng thủ của mình trong khu vực, dựa trên lực lượng binh sĩ vốn đã tập trung đông ở Donbass trong gần 8 năm chiến tranh với phe đòi độc lập. Trong những ngày gần đây, nhiều đoàn xe chở vũ khí hạng nặng, bao gồm pháo, xe tăng, xe tải chở bệ phóng tên lửa và các loại xe bọc thép khác – nhiều chiếc được ngụy trang bằng cành cây để hòa vào rừng - đã xuất hiện trên đường phố Kramatorsk, Slovyansk và Lyman.

Các nhà chức trách Ukraine đã áp dụng các chiến thuật tương tự như những chiến thuật mà họ đã sử dụng trong trận chiến quanh Kiev: nổ tung các cây cầu, tạo các điểm nghẽn trên đường cao tốc bằng các thiết bị “nhím thép” và che các biển báo đường bộ để gây nhầm lẫn cho đối phương.

Các lực lượng Ukraine cũng đào các chiến hào trên cánh đồng với mục đích không cho thiết giáp Nga khả năng di chuyển, cộng thêm những cơn mưa dữ dội vào mùa xuân đã biến cánh đồng thành hố lầy lội cản trở các phương tiện hạng nặng.

Trận chiến sắp tới được cho là sẽ gây thêm áp lực lên quân đội Nga sau những tổn thất ở giai đoạn đầu. Michael Kofman, Giám đốc nghiên cứu về Nga tại tổ chức tư vấn CNA ở Arlington, cho biết: “Lực lượng mà họ tập hợp đã giảm đi đáng kể so với thời điểm bắt đầu cuộc chiến”.

Mặc dù nhiệm vụ đặt ra trước mắt khác với cuộc tấn công diện rộng, đa mặt trận mà Nga đã lên kế hoạch từ đầu, “điều đó không có nghĩa là tất cả các lực lượng Nga đều đã ở vị trí tốt để đối phó với một số lượng khá lớn các đơn vị Ukraine bảo vệ Donbass”, ông Kofman nói thêm.

Tình hình liên quan đến tổn thất của Ukraine còn không rõ ràng hơn. Tuần trước, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết khoảng 2.500 đến 3.000 binh sĩ của ông đã thiệt mạng và khoảng 10.000 người bị thương. Các cơ quan tình báo phương Tây ước tính số thương vong nhiều hơn gấp đôi những con số đó.

Tuy nhiên, vấn đề lớn hơn là tổn thất trang thiết bị, với việc Ukraine không thể thay thế các xe tăng và vũ khí hạng nặng với tốc độ mà Nga có thể - theo đánh giá của chuyên gia Arterbury.

Còn ông Robe Lee cho biết: “Ukraine vẫn có thể đổi không gian lấy thời gian. Không quốc gia nào muốn từ bỏ đất đai, nhưng cuối cùng, nếu phải rút lui, họ vẫn có thể làm điều đó và cố gắng duy trì một vị trí dễ phòng thủ hơn”.