EU cam kết Ukraine sẽ nhận được tiền bất kể Hungary ủng hộ hay không

Các nhà lãnh đạo EU cam kết Ukraine vẫn sẽ nhận được gói viện trợ trị giá 50 tỷ euro để giúp thúc đẩy nền kinh tế đang bị chiến tranh tàn phá – dù có hoặc không có sự hậu thuẫn của Thủ tướng Hungary Viktor Orbán.

Ông Orbán, người có quan hệ thân thiết với Tổng thống Nga Vladimir Putin, đã chặn việc phê duyệt các quỹ viện trợ cho Kiev tại hội nghị thượng đỉnh EU kéo dài trong hai ngày 14 và 15/12. Mặc dù về mặt kỹ thuật, quỹ viện trợ cần có sự đồng ý của tất cả 27 chính phủ trong khối, các nhà lãnh đạo EU vẫn báo hiệu rằng họ có thể sẵn sàng thực hiện bước đi triệt để là hy sinh sự thống nhất của EU để tránh được sự ngăn cản đó nếu cần thiết.

Thủ tướng Ireland Leo Varadkar nói với các phóng viên sau hội nghị của Hội đồng châu Âu ở thủ đô Brussels, Bỉ: “26 quốc gia thành viên có thể cung cấp tiền trên cơ sở song phương. Một chút thời gian và không gian trong dịp Giáng sinh có thể hữu ích.”

Theo tờ Politico, gần hai năm sau khi Nga tấn công Ukraine, quốc gia giáp với bốn thành viên EU, các nhà lãnh đạo châu Âu đang nỗ lực để tránh cuộc chiến về vấn đề tài trợ tạo ra sự chia rẽ lớn cũng như sa lầy vào tranh cãi hàng ngày ở Brussels.

Thủ tướng Hungary, Orbán không phải là người duy nhất gây trở ngại đối với quyết định rót tiền cho Ukraine. Theo ba quan chức EU, nêu lên mối lo ngại giống như từ các đảng viên Cộng hòa trong Quốc hội Mỹ, các nhà lãnh đạo Pháp, ông Emmanuel Macron và Italy, bà Giorgia Meloni, khẳng định sự hỗ trợ của họ không thể tách rời khỏi nguồn tài trợ bổ sung cho các ưu tiên nội khối như di cư.

Dự kiến các nhà lãnh đạo EU sẽ nhóm họp lại trong hội nghị thượng đỉnh bất thường vào cuối tháng 1 hoặc đầu tháng 2/2024 để tiếp tục bàn về vấn đề tài chính cho Ukraine.

Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte cho biết ông “khá tự tin” rằng các nhà lãnh đạo châu Âu có thể tìm ra sự thỏa hiệp mà họ cần và giải quyết vấn đề này vào đầu năm tới.

Khi được tờ Politico hỏi liệu sự chậm trễ của EU có phải là một chiến thắng của Tổng thống Nga Putin hay không, ông Rutte nói: “Không, bởi vì ông ấy biết rằng chúng tôi sẽ tìm ra cách nào đó để giải quyết vấn đề tài chính”.

Nhưng sự bế tắc của EU đã được nhận diện ở Moskva, nơi Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov cho rằng EU và Washington đang gặp bất ổn về viện trợ cho Ukraine.

Ông Lavrov nói: “Về việc nói rằng đã đến lúc cắt viện trợ cho Ukraine, chúng tôi đã nghe điều đó. Và đó không chỉ là lời nói suông, vì cả châu Âu và Mỹ đều đang gặp khó khăn thực sự trong việc tìm thêm tiền để tiếp tục hỗ trợ chế độ của [Tổng thống Ukraine Volodymyr] Zelensky, điều rõ ràng đã không đáp ứng được kỳ vọng."

Tại hội nghị thượng đỉnh EU vào sáng 15/12, Thủ tướng Hungary Orbán đã nhắc lại sự phản đối của mình đối với gói viện trợ của Ukraine trừ khi Ủy ban châu Âu giải tỏa các khoản tài trợ của EU dành cho Budapest, vốn đã bị đóng băng do vi phạm của Hungary.

Nghị sĩ Balázs Orbán, giám đốc chính trị của Thủ tướng Hungary, giải thích với các phóng viên rằng hai vấn đề “có liên quan trực tiếp”. “Chúng tôi nghĩ rằng chúng tôi đã đáp ứng tất cả các yêu cầu pháp lý nên chúng tôi không hiểu tại sao chúng tôi không thể tiếp cận 100% số tiền”, ông nói và cho biết thêm rằng Hungary “sẵn sàng đàm phán”.

Đầu tuần trước, Ủy ban châu Âu đã giải phóng 10,2 tỷ euro trong quỹ gắn kết dành cho Hungary, và mặc dù số tiền đó không đủ để nhận được sự ủng hộ của Thủ tướng Orbán đối với gói viện trợ Ukraine, nhưng nó đã mở đường cho EU đưa ra quyết định phức tạp hơn về việc mở cửa đàm phán gia nhập với Ukraine - một quá trình lâu dài có thể đưa nước này một ngày nào đó trở thành thành viên EU.

Một nhà ngoại giao EU cho biết: “Orbán hiện cần một chút thời gian để tiêu hóa bước quay đầu đầu tiên của mình [khi gia nhập EU]. Bây giờ ông ấy cần chút thời gian cho lần thứ hai.”

Bộ Ngoại giao Ukraine hôm 15/12 cũng đưa ra một tuyên bố hoan nghênh việc mở các cuộc đàm phán thành viên và nói thêm rằng chính phủ rất lạc quan trước những bình luận từ các quan chức EU về gói viện trợ trị giá 50 tỷ euro.

Tuyên bố của bộ trên viết: “Đây là một tín hiệu rõ ràng rằng sự hỗ trợ tài chính cho Ukraine từ Liên minh châu Âu sẽ tiếp tục”.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu, bà Ursula von der Leyen cho biết sau hội nghị thượng đỉnh rằng các quan chức sẽ sử dụng những tuần tới đây để chuẩn bị một giải pháp thay thế nếu Hungary không chịu lùi bước.

Thủ tướng Đức Olaf Scholz cũng bày tỏ sự lạc quan rằng một thỏa thuận về khoản ngân sách EU nhằm hiện đại hóa và viện trợ tài chính cho Ukraine có thể được thống nhất tại hội nghị thượng đỉnh bất thường của các nhà lãnh đạo EU vào tháng 1/2024. Ông cũng cho biết EU có "những cách khác để giúp Ukraine" nếu Hungary tiếp tục phản đối.

Bên cạnh sự cản trở của Hungary, một trong những vấn đề với quyết định nói trên là các quỹ dành cho Ukraine - 17 tỷ euro viện trợ không hoàn lại và 33 tỷ euro các khoản vay ngoài ngân sách cho đến năm 2027 - đã được gói gọn trong các quyết định về ngân sách chung của EU.

Việc bổ sung ngân sách của khối nhằm trang trải các chi phí không lường trước được, từ lãi suất cao hơn sau đại dịch cho đến chi phí cho những vấn đề di cư mới.

Trong những ngày gần đây, một số chính phủ, chủ yếu từ Bắc Âu, đã đe dọa chặn việc bổ sung ngân sách. Họ phản đối việc chuyển tiền bổ sung cho Brussels để làm bất cứ điều gì ngoài việc hỗ trợ thêm cho Ukraine, trong bối cảnh nền kinh tế của chính các nước này đang gặp khó khăn.

Tuy nhiên, các nước trên đã từ bỏ sự phản đối vào tối 14/12 sau khi Chủ tịch Hội đồng châu Âu Charles Michel tìm cách giảm số tiền bổ sung từ 66 tỷ euro xuống chỉ còn 21 tỷ euro.

Thủ tướng Italy, Meloni phát biểu: “Chiến tranh có tác động và có hậu quả. Nếu chúng ta không thể giải quyết hậu quả một cách hiệu quả, chúng ta sẽ khiến dư luận ngày càng rời xa vấn đề Ukraine”.