Hình ảnh đoạn cầu Crimea bị hư hỏng sau vụ tấn công rạng sáng 17/7. Ảnh: Al Jazeera
Ngày 17/7, hai vụ nổ sấm sét đã phá vỡ màn yên tĩnh lúc rạng sáng trên Biển Đen. Lần thứ hai, một đoạn của cây cầu Crimea dài gần 20km bắc qua eo biển hẹp giữa bán đảo Taman của Nga và Crimea đã bị phá hủy.
Hai vụ nổ được báo cáo xảy ra lúc 3h04 và 3h20 giờ địa phương. Video cho thấy một phần của trụ đỡ thứ 145 cho cây cầu đường bộ đã bị sập, làm chệch một nhịp của làn đường nhằm hướng Crimea.
Sau vụ việc, giới chức Nga cáo buộc Ukraine tập kích gây hư hại cây cầu nhưng Kiev bác bỏ. "Hai xuồng không người lái Ukraine đã tập kích cầu Crimea lúc 3h05 ngày 17/7. Vụ tấn công khủng bố gây hư hại một phần tuyến đường bộ, khiến hai người thiệt mạng và một trẻ em bị thương", Ủy ban Chống khủng bố Quốc gia Nga ra thông cáo.
Ủy ban Điều tra Nga nói rằng tình báo Ukraine đứng sau vụ tấn công và thông báo mở cuộc điều tra hình sự liên quan.
Vụ tấn công mới nhất nhằm vào cầu Crimea đã hé lộ về biệt đội tấn công ít được chú ý đến của Kiev: hạm đội xuồng tấn công liều chết (kamikaze).
Một nguồn tin giấu tên trong Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) nói với CNN rằng cuộc tấn công nói trên là một hoạt động chung của SBU và lực lượng hải quân Ukraine. Bên cạnh đó, Bộ trưởng Chuyển đổi kỹ thuật số của Ukraine cũng nói rằng cây cầu đã bị “phương tiện không người lái của hải quân” tấn công. “Hôm nay, cầu Crimea đã bị phương tiện không người lái của hải quân cho nổ tung” - Bộ trưởng Mykhailo Fedorov đăng trên Telegram ngày 17/7.
Mùa thu năm ngoái, Hải quân Ukraine đã bắt đầu triển khai một đội xuồng không người lái nhỏ (USV), dường như được chuyển đổi từ ván trượt phản lực Seadoo của Canada để thực hiện các hoạt động trinh sát và tấn công kamikaze liên tục vào các tàu và cơ sở cảng của Nga ở Crimea. Ít nhất 25 chiếc đã được chuyển đổi trên cơ sở huy động vốn cộng đồng của các công dân Litva cho nền tảng gây quỹ United24 của Ukraine, với mục tiêu là 100 chiếc xuồng kamikaze.
Xuồng kamikaze mới được chuyển đổi của Ukraine được trưng bày, với kính tiềm vọng điện quang gắn phía trước và ăng-ten kết nối vệ tinh. Ảnh: United24 photo//Wikimedia Commons
Mỗi chiếc xuồng gắn một kính tiềm vọng điện quang/hồng ngoại và một ăng-ten liên lạc vệ tinh Starlink cho phép truyền nhiều nguồn cấp dữ liệu video. Điều này có nghĩa là những chiếc xuồng đó có thể được điều khiển từ xa trên một khoảng cách dài.
Cuộc tấn công đầu tiên của các xuồng kamikaze vào Sevastopol vào tháng 10/2022 đã làm hư hại ba tàu Nga, mặc dù các cuộc tấn công vào cảng này sau đó ít thành công hơn trước các tuyến phòng thủ đã được Nga chuẩn bị sẵn.
Vào tháng 5 năm nay, Ukraine đã chứng minh khả năng xác định vị trí và tấn công các tàu của Nga ở xa trên biển trong một cuộc tấn công dường như không thành nhằm vào tàu thu thập thông tin tình báo Nga Ivan Khurs gần eo biển Bosporus do Thổ Nhĩ Kỳ kiểm soát.
Trước đó, hồi tháng 3, một thiết kế xuồng không người lái mới của Ukraine - được cho là do ngân hàng Monobank tài trợ - đã bị rò rỉ với kích cỡ nhỏ hơn và kiểu dáng đẹp hơn nhiều.
Có vẻ như bất kỳ chiếc USV nào được sử dụng cho cuộc tấn công cầu hôm 17/7 đều phải có cấu hình đặc biệt, do tải trọng chất nổ đáng kể cần thiết để đánh sập một nhịp cầu và mức độ tàng hình cần thiết để phương tiện có thể vượt qua tuyến phòng thủ đối phương. Dù theo hành trình ngắn nhất, một xuồng không người lái sẽ phải đi vòng quanh các tuyến phòng thủ ven biển rộng lớn của Nga quanh bán đảo Crimea, bao gồm nhiều tàu tuần tra nhỏ và máy bay trực thăng.
Cầu Crimea trong vụ tấn công vào 8/10/2022. Ảnh: Reuters
Đáng chú ý, cấu hình chìm hoặc bán chìm có thể làm giảm đáng kể tỷ lệ phát hiện bằng mắt và radar. Truyền thông Nga đưa tin rằng Hải quân Nga đang gấp rút triển khai các phương tiện bổ sung để ngăn chặn các cuộc tấn công của USV Ukraine, bao gồm súng máy phòng thủ tầm gần 14,5 mm hạng nặng hơn, cảm biến và thiết bị tác chiến điện tử.
Chính xác loại hoặc số lượng phương tiện không người lái được sử dụng trong cuộc tấn công ngày 17/7 vẫn chưa được rõ. Một nguồn tin quân sự nói rằng có thể cuộc tấn công liên quan đến việc sử dụng thiết bị bổ sung mới nhất cho kho vũ khí hải quân của Kiev - phương tiện không người lái kamikaze chìm hoàn toàn, hoặc phương tiện không người lái dưới nước (UUV).
Một nguyên mẫu của “Toloka” TLK-150 đã được tiết lộ tại Kiev vào tháng 4 như là phiên bản đầu tiên của dòng phương tiện không người lái dưới nước có khả năng di chuyển 1.900km trước khi kích hoạt đầu đạn lên tới 5 tấn thuốc nổ.
Ảnh chụp vệ tinh cho thấy đoạn cầu bị nổ đã nằm chệch khỏi trục đường. Nguồn: Maxar//Getty Images
Các loại vũ khí như vậy được cho là chứa đầy các thiết bị tiên tiến, bao gồm cả phần mềm AI có khả năng xác định mục tiêu một cách độc lập.
Nguồn tin quân sự phương Tây cho biết: “Những gì người Ukraine đã chứng minh hết lần này đến lần khác trong cuộc xung đột này là khả năng đổi mới và thực hiện nó một cách nhanh chóng. Họ đã phát triển từ những hệ thống đầu tiên mà những nơi khác sẽ phải mất nhiều năm để có được từ bản vẽ. UUV Toloka có thể là một trường hợp điển hình – rất có thể chúng đã được phát triển đến mức được sử dụng để tấn công cây cầu (Crimea).”
Samuel Bendett, một chuyên gia về máy bay không người lái và AI của Nga tại tổ chức CNA và CNAS, viết trên mạng xã hội: “Thực tế là Ukraine đang liên tục áp đặt cái giá đắt đỏ lên Hải quân Nga bằng cách phóng các USV nhỏ, rẻ tiền nhằm vào các tàu và cơ sở cảng. Phòng thủ chống lại các cuộc tấn công như vậy đồng nghĩa luôn phải ở trạng thái nhận biết liên tục và mức độ căng thẳng cao.”
Lúc này, câu hỏi quan trọng là liệu Ukraine có thể lặp lại và duy trì hiệu quả các cuộc tấn công bằng USV, hay các biện pháp đối phó của Nga sẽ khiến vụ nổ như ngày 17/7 chỉ xảy ra được một lần.