Nhà vườn xã Hưng Khánh Trung B, huyện Chợ Lách, tỉnh Bến Tre chủ động đo độ mặn trước khi tưới cho cây trồng. Ảnh Công Trí/TTXVN
Đoàn kết vượt nguy
Khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, đặc biệt là 8 tỉnh ven biển thường xuyên bị ảnh hưởng bởi xâm nhập mặn và hạn hán đã đối diện với 3 đợt hạn, mặn khốc liệt nhất từ trước đến nay. Dù đã có sự chuẩn bị trong nhiều năm qua nhưng đợt hạn hán, xâm nhập mặn năm nay khốc liệt hơn 2 đợt của năm 2016 và 2020, khiến các địa phương cũng phải trăn trở vượt khó. Hồi đầu tháng 4/2024, khu vực này cũng đã có địa phương công bố tình huống khẩn cấp về thiên tai xâm nhập mặn như tỉnh Tiền Giang, Kiên Giang.
Tại Tiền Giang, các hộ dân sản xuất tại huyện Chợ Gạo, Gò Công Tây, Tân Phú Đông, Gò Công Đông thiếu nước sinh hoạt nghiêm trọng. Trong khi trước đó, vào giữa tháng 3/2024, qua khảo sát của phóng viên, tại các kênh mương nội đồng huyện Chợ Gạo, lượng nước trữ trong kênh mương nội đồng phục vụ cho tưới rau, hoa màu, cây ăn trái chỉ có thể kéo dài trong nửa tháng.
Bà Nguyễn Thị Kim Hằng, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Chợ Gạo chia sẻ, cho đến đầu tháng 4/2024 chờ độ mặn tại cống Xuân Hoà giảm về 0,01 ‰ (phần ngàn), mới có thể lấy nước vào trữ trong mương, hỗ trợ cho nông dân tưới cầm chừng các vườn thanh long. Nếu không thể lấy nước ngọt từ sông Chợ Gạo thì nông dân chỉ có thể tự chia sẻ nước lẫn nhau. Huyện Chợ Gạo cũng đưa ra giải pháp các chủ vườn thanh long luân phiên chia sẻ nước ngọt từ các nguồn giếng khoan để tưới cầm chừng cho vườn thanh long, duy trì cho cây sống được trong thời điểm thiếu nước hiện nay.
Hiện huyện Chợ Gạo có 6.870 ha thanh long với diện tích quả đang cho trái là 5.850 ha, sản lượng thu hoạch 190.000 tấn/năm. Đối với các xã thuộc dự án sông Bảo Định, Tây kênh Chợ Gạo như Quơn Long, Tân Thuận Bình… có thể duy trì cầm chừng xen kẽ nước giếng khoan và nước mưa tích trữ. Còn những xã Bình Phục Nhứt, Bình Phan, Bình Ninh… của huyện Chợ Gạo thuộc dự án ngọt hóa Gò Công thì đang đối mặt với nguy cơ bị thiếu nước phục vụ tưới tiêu nếu như cống Xuân Hòa (huyện Chợ Gạo) không thể lấy nước ngọt, do độ mặn trên sông Tiền tăng cao vì gió chướng trong những ngày qua thổi mạnh.
Hiện nay, mực nước tại các kênh, mương nội đồng trong vùng ngọt hóa Gò Công đã xuống rất nhanh và dần cạn kiệt. Chính vì vậy, Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Chợ Gạo đã vận động người dân thực hiện giải pháp tiết kiệm nước, áp dụng biện pháp phủ gốc thanh long bằng rơm, lục bình để giữ độ ẩm, hạn chế xông đèn xử lý ra hoa nghịch vụ vào thời điểm này...
"Ăn khi no phải lo khi đói"
Mô hình lúa-tôm ở huyện An Minh là mô hình thích ứng với biến đổi khí hậu của tỉnh Kiên Giang, Ảnh: Văn Sĩ/TTXVN
Với diễn biến xâm nhập mặn khốc liệt hiện nay, tuần đầu tháng 4/2024 Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã có cuộc họp trực tuyến với các địa phương bị ảnh hưởng xâm nhập mặn tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long để có thể huy động giải pháp kịp thời hỗ trợ nước sinh hoạt và nước sản xuất cho người dân khu vực bị ảnh hưởng này. Theo đó, hưởng ứng lời kêu gọi chung tay hỗ trợ đồng bào khu vực bị nhiễm mặn cục bộ, các đơn vị đã đồng lòng đưa nước về cho người dân.
Cụ thể, tại Cà Mau, UBND tỉnh đã thống nhất sử dụng 10 tỷ đồng từ nguồn dự phòng ngân sách để giải quyết nhu cầu thiếu nước sinh hoạt của người dân trên địa bàn; trong đó, các huyện Trần Văn Thời, U Minh và Thới Bình sẽ được hỗ trợ mua dụng cụ chứa nước cho người dân. Đồng thời, một phần nguồn chi này sẽ được Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cà Mau dùng mở rộng hệ thống đường ống cấp nước các công trình hiện có để đáp ứng nhu cầu nước sinh hoạt cho người dân.
Tại Bến Tre, Tổng công ty Lương thực miền Nam tổ chức chương trình cộng đồng "Chung tay hướng về bà con nông dân vùng hạn mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long" nhằm chia sẻ nước ngọt cho bà con vùng hạn mặn. Theo đó, Tổng công ty Lương thực miền Nam đã hỗ trợ cho bà con vùng hạn mặn sản phẩm nước khoáng thiên nhiên Suối Xanh (loại bình 19 lít, sản phẩm của Công ty Lương thực Tiền Giang) tại 2 xã Mỹ Thạnh (huyện Ba Tri) và Đại Hòa Lộc (huyện Bình Đại).
Tại mỗi điểm phân bổ nước ngọt, Tổng công ty Lương thực miền Nam hỗ trợ 300 bình nước ngọt, mỗi hộ gia đình khó khăn sẽ nhận 2 bình về sử dụng. Tổng kinh phí khoảng 50 triệu đồng. Bên cạnh đó, UBND tỉnh Bến Tre cũng đã phê duyệt chủ trương giảm giá nước sinh hoạt cho người dân trong 2 kỳ hoá đơn kỳ 4/2024 và kỳ 5/2024.
Tuy nhiên, cộng đồng chính quyền, doanh nghiệp và các đơn vị chung tay hỗ trợ nguồn nước sinh hoạt, nước sản xuất trong thời điểm thiên tại chỉ là tạm thời. Về lâu dài, ông Nguyễn Hồng Khanh - Phó Cục trưởng Cục Thủy lợi, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chia sẻ, trong đợt hạn hán, xâm nhập năm năm 2024 các địa phương đã có sự chuẩn bị, triển khai đồng bộ giải pháp cấp nước sinh hoạt cho hộ bị ảnh hưởng như hỗ trợ thiết bị, dụng cụ trữ nước, thiết lập các điểm cấp nước công cộng, cấp nước luân phiên, đấu nối hòa mạng giữa trạm cấp nước, mở rộng tuyến ống, khoan bổ sung giếng khai thác, sử dụng thiết bị lọc mặn, quan trắc độ mặn để vận hành công trình hợp lý.
Đến nay, số lượng hộ dân bị ảnh hưởng thấp hơn nhiều so với năm 2019-2020 (chỉ bằng khoảng 50%) và mức độ ảnh hưởng đến các hộ cũng ở mức thấp do người dân đã chủ động tăng thiết bị trữ nước kết hợp với sử dụng nước tiết kiệm. Các công trình cống ngăn mặn tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long cũng đã phát huy được hiệu quả ngăn mặn, giảm thiểu thiệt hại cho sản xuất.
Ông Nguyễn Hồng Khanh chia sẻ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang tổ chức xây dựng Đề án An ninh nguồn nước và an toàn đập, hồ chứa nước giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Bộ cũng khuyến cáo mỗi hộ gia đình tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long xây những bể chứa hoặc đầu tư các bồn chứa nước lớn để dự trữ nước mưa vào mùa khô, chứa nước trong vườn nhà như nhiều nơi đang thực hiện. Phương án này vừa khả thi lại rất cần thiết, đúng như truyền thống bao đời của người dân nơi đây, không được chủ quan vì có nguồn nước máy sinh hoạt mà lãng quên tập tục truyền thống.
Bài cuối: Hiệu quả từ việc chủ động